مقدمه
کنسانتره روی یکی از مهمترین محصولات میانی در زنجیره تولید فلز روی است که نقش تعیینکنندهای در اقتصاد معادن و صنایع فلزات غیرآهنی دارد. این ماده معدنی پس از استخراج خاک روی، از طریق فرآوری در کارخانههای فلوتاسیون یا لیچینگ به دست میآید و پایه اصلی تولید شمش روی بهشمار میرود. اهمیت کنسانتره روی نه تنها در تأمین مواد اولیه برای صنایع ذوب بلکه در تجارت بینالمللی و صادرات مواد معدنی نیز بسیار بالاست. در ایران، تولید و فروش کنسانتره روی یکی از بخشهای فعال بازار معاملات معدنی است.در ادامه این مقاله، بهصورت تخصصی به معرفی انواع کنسانتره روی، ویژگیهای فنی، روشهای تولید، کاربردها، عیار و قیمتگذاری آن میپردازیم.
انواع کنسانتره روی: اکسیدی و سولفیدی
کنسانتره روی بهطور کلی به دو نوع اصلی تقسیم میشود: کنسانتره روی اکسیدی و کنسانتره روی سولفیدی. هر دو نوع از خاکهای معدنی متفاوتی به دست میآیند و روش فرآوری، کاربرد صنعتی و حتی قیمت آنها نیز با هم تفاوت دارد.
کنسانتره روی سولفیدی معمولاً از خاکهای سولفیدی با کانی اصلی اسفالریت (ZnS) تولید میشود. این نوع کنسانتره در کارخانههای فلوتاسیون با استفاده از مواد کلکتور مانند PAX (پتاسیم آمیل زانتات) و PEX (پتاسیم اتیل زانتات) تهیه میشود. عیار این کنسانتره روی سولفیدی معمولاً بین 45 تا 60 درصد روی است و پس از فرآوری، خوراک اصلی کارخانههای ذوب شمش روی محسوب میشود.
در مقابل، کنسانتره روی اکسیدی از خاکهای کربناته یا اکسیدی استخراج میشود که حاوی کانیهایی مانند اسمیت سونیت (ZnCO₃) و کالامین (Zn₂SiO₄·H₂O) هستند. این نوع کنسانتره بیشتر در فرآیندهای لیچینگ اسیدی با اسید سولفوریک استفاده میشود و عیار روی در آن معمولاً بین 20 تا 35 درصد است. خاکهای اکسیدی اغلب در لایههای سطحی زمین یافت میشوند، در حالی که خاکهای سولفیدی در عمق بیشتر قرار دارند.
فرآیند تولید کنسانتره روی در کارخانههای فرآوری
برای تولید کنسانتره روی از خاک معدنی، مراحل مختلفی طی میشود که نوع خاک (اکسیدی یا سولفیدی) مسیر فرآیند را تعیین میکند.در خاکهای سولفیدی، روش فلوتاسیون متداولترین روش است. در این روش، مواد کلکتور مانند PAX و PEX به پالپ اضافه میشوند تا ذرات حاوی روی به سطح بیایند و از ناخالصیها جدا شوند. پس از چندین مرحله فلوتاسیون، محصولی با عیار بالا بهعنوان کنسانتره روی سولفیدی تولید میشود که برای ذوب مستقیم یا فروش به کارخانههای شمشسازی آماده است.
در خاکهای اکسیدی، بهجای فلوتاسیون از روش لیچینگ اسیدی استفاده میشود. در این روش، اسید سولفوریک برای حل کردن ترکیبات روی بهکار میرود و محلول حاصله حاوی یونهای Zn²⁺ است. پس از خالصسازی و تهنشینی، کنسانتره اکسیدی به دست میآید که بهویژه برای کارخانههای تولید سولفات روی و اکسید روی بسیار ارزشمند است.
عیار و خلوص کنسانتره روی
عیار و خلوص از مهمترین شاخصهای اقتصادی کنسانتره روی هستند. عیار کنسانتره روی سولفیدی معمولاً بین 45 تا 60 درصد است، در حالی که عیار کنسانتره اکسیدی حدود 20 تا 35 درصد متغیر است.
بهطور تقریبی، خاک روی با عیار 10 تا 15 درصد پس از فرآوری در مدار فلوتاسیون، میتواند تا 4 یا 5 برابر افزایش عیار پیدا کند و به کنسانترهای با بیش از 45 درصد روی تبدیل شود. این افزایش عیار، ارزش اقتصادی خاک را چندین برابر میکند و باعث میشود کارخانههای فرآوری بخش مهمی از زنجیره ارزش معدن باشند.
همچنین، در قیمتگذاری کنسانتره، وجود عناصر مزاحم مانند آهن (Fe)، کادمیم (Cd) یا مس (Cu) باعث پنالتی و کاهش ارزش میشود، در حالی که وجود عناصر مفیدی مانند نقره (Ag) میتواند منجر به افزایش قیمت یا «پاداش» گردد.
بازار و قیمتگذاری کنسانتره روی
قیمت کنسانتره روی تابعی از چند عامل کلیدی است: قیمت جهانی شمش روی در بورس فلزات لندن (LME)، عیار روی کنسانتره، نوع سولفیدی یا اکسیدی کنسانتره، نرخ ارز و هزینههای فرآوری یا اصطلاحاً TC (Treatment Charge). هرچه هزینه فرآوری بالاتر باشد، سهم معدنکار از قیمت نهایی کاهش مییابد.
در بازار جهانی، TC کنسانتره روی در سال ۲۰۲۵ حدود ۴۵ دلار بهازای هر تن خشک برای محمولههای وارداتی چین گزارش شده، در حالی که در بازار داخلی این کشور حدود ۳۵۰۰ یوان بهازای هر تن فلز محتوی بوده است. این تفاوت نشان میدهد هزینههای فرآوری داخلی معمولاً پایینتر از نرخهای بینالمللی است. در ایران نیز، با توجه به ساختار بومی صنعت، نرخ TC داخلی بهصورت توافقی میان تولیدکنندگان کنسانتره و کارخانههای ذوب تعیین میشود و معمولاً کمتر از نرخهای وارداتی چین است.
اگر بهدنبال اطلاع از قیمت روز کنسانتره روی اکسیدی و سولفیدی هستید، پیشنهاد میشود از بخش قیمتگذاری اختصاصی وبسایت متالاین بازدید کنید تا نرخها را بهصورت تحلیلی و بر اساس آخرین دادههای بازار مشاهده نمایید.
کاربردهای کنسانتره روی در صنایع
کنسانتره روی پس از ذوب به شمش روی تبدیل میشود که ماده اولیه تولید آلیاژها، گالوانیزهکردن فولاد، باتریها و ترکیبات شیمیایی است. در صنایع شیمیایی نیز از مشتقات کنسانتره روی برای تولید سولفات روی، اکسید روی و حتی مواد دارویی و آرایشی استفاده میشود.
کنسانتره روی سولفیدی معمولاً به کارخانههای ذوب ارسال میشود، در حالی که کنسانتره اکسیدی بیشتر در صنایع شیمیایی و تولید مواد ثانویه مصرف دارد. در واقع، مسیر مصرف این دو نوع کنسانتره، متفاوت ولی مکمل یکدیگر است و هرکدام در بخشی از زنجیره ارزش روی نقش مهمی دارند.
جایگاه ایران در تولید و صادرات کنسانتره روی
ایران با دارا بودن معادن بزرگ روی مانند مهدیآباد، از مهمترین تولیدکنندگان کنسانتره روی در خاورمیانه است.در سالهای اخیر، صادرات کنسانتره روی اکسیدی و سولفیدی ایران به کشورهایی مانند چین، ترکیه و هند افزایش یافته است. با این حال، محدودیت در ظرفیت ذوب داخلی و هزینه حمل، از مهمترین چالشهای رقابت در بازار جهانی محسوب میشود.
جمعبندی
بازار کنسانتره روی اکسیدی و کنسانتره روی سولفیدی در ایران، یکی از پویاترین بخشهای زنجیره معدن و فلزات غیرآهنی است. هرچند نوسانات قیمت جهانی روی، نرخ ارز و هزینههای فرآوری، تصمیمگیری برای فروش یا صادرات را پیچیده میکند.
در نهایت، فرآوری خاک روی تا تولید کنسانتره و سپس شمش، نمونهای روشن از ایجاد ارزش افزوده معدنی است. اگر شما نیز در زمینه خرید یا فروش کنسانتره روی فعالیت دارید یا قصد دارید قیمت بهروز آن را بررسی کنید، پیشنهاد میشود همین حالا به بخش قیمتگذاری اختصاصی متالاین مراجعه کنید و تحلیل دقیق بازار کنسانتره روی را مشاهده نمایید.
دیدگاه های نوشته